سیدمرتضی موسویان تأکید کرده است: نشانه‌گذاری در همه جای دنیا شرط پیاده‌سازی ساماندهی است. اگر نشان‌دهی نشود، امکان مدیریت وجود ندارد و تنها راه رسیدن به ساماندهی، نشانه‌گذاری محتوا در فضای مجازی است.

بر اساس آخرین آمار منتشرشده از سوی مرکز ملی فضای مجازی، تا پایان روز ۱۵ مهرماه امسال، تعداد کانال‌های فارسی در شبکه تلگرام به ۶۲۶ هزار و ۵۳۹ مورد رسیده و ظرف مدت ۱۰ روز، بالغ بر ۱۰ هزار کانال به تعداد کانال‌های فارسی ایجادشده در تلگرام افزوده شده است. در همین حال، برآورد می‌شود که روزانه بالغ بر ۲ هزار کانال به تعداد کانال‌های فارسی تلگرام افزوده می‌شود و از تعداد کانال‌های ایجادشده، حدود ۲۳۵ هزار و ۱۰۹ کانال به‌روزرسانی شده و تعداد کل بازدیدهای کانال‌های تلگرامی‌ در یک روز از مرز ۲ میلیارد بازدید هم گذشته است. این یعنی ما با اقیانوسی از محتوا روبه‌رو هستیم که هر لحظه بر وسعت و عمق آن افزوده می‌شود. طرح شامد با هدف نظارت بر این محتوا در حال اجرایی‌شدن است. آنچه در این بین اهمیت دارد، چگونگی اجرای این طرح است که چقدر مشوق و محرک فعالان فضای مجازی بوده است.

 سیاست‌گذاران از این فضا عقبند

محمدهادی بیات، فعال فضای مجازی که چندین وب‌سایت و کانال تلگرامی ‌را مدیریت می‌کند، در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران این عرصه، از فضای مجازی عقبند. خود من برای مجوزگرفتن هر چند ماه یک‌بار باید تلفن و آدرسم را تأیید کنند که مال خودم باشد و روند بوروکراتیک دلسردکننده‌ای دارد در حالی که باید مسیر راهبردی وجود داشته باشد تا ایجاد انگیزه کند.

او با بیان اینکه جلوی فضای مجازی را نمی‌توان گرفت، خاطرنشان می‌کند: در این شرایط آیا می‌خواهیم مردم را تشویق کنیم که شفاف وارد فضا شوند یا خیلی سفت و سخت برای دادن مجوز اقدام کنیم؟ برای گرفتن «نماد» که مجوز فعالیت وب‌سایت بود، مدت‌ها طول کشید تا این نشان را دریافت کنیم که از همه دشوارتر، قانع‌کردن کارشناسی بود که می‌بایست نشان اعتماد الکترونیکی را بدهد. آن‌قدر شرایط سخت بود که با خودم گفتم قید کار مجوزدار را بزنم.

بیات با اشاره به جای خالی طرح‌های تشویقی در این باره، می‌گوید: کسی که قانون تصویب کرده است از شرایط فضای مجازی آگاهی دقیق و درستی ندارد و گاهی حرفی می‌زند که گویی اصلاً اقتضائات این فضا را نمی‌شناسد.

به باور او، کلیت قانون که نظارت بر محتوای فضای مجازی است، لازم است اما کسانی که قانون‌گذاری  و سیاست‌گذاری کرده‌اند، نگاه واقع‌گرایانه‌ای به ماجرا نداشته‌اند زیرا این طرح بارها با نام‌های مختلف اجرا شده است اما مجوزدارها چقدر پایش شده‌اند؟ حتی برخی از کانال‌ها که شامد گرفته‌اند، محتوای فاخری ندارند.

بیات ادامه می‌دهد: باید بررسی شود که چرا تعداد کمی ‌از کانال‌های تلگرامی شامد دریافت کرده‌اند در حالی که وظیفه حکومت در فرهنگ، تسهیل‌سازی است و باید کاری کند که مردم محتوای فاخر تولید کنند.

استانداردسازی محتوا در فضای مجازی

امیدعلی مسعودی، استاد ارتباطات و پژوهشگر، در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: اگر فضای مجازی را رها کنید، ممکن است که هر کسی محتوایی را بگذارد و از آن سوءاستفاده کند.

او با بیان اینکه با اجباری‌کردن مخالفم و باید چنین طرح‌هایی پیوست تشویقی داشته باشند، می‌افزاید: اگر این طرح‌ها شکل تشویقی داشته باشند، مردم انگیزه پیدا می‌کنند که برای محتوای فضای مجازی شامد بگیرند که کم‌کم شبیه کالای استاندارد و غیراستاندارد می‌شود. در واقع اجرای طرح شامد گامی ‌به سمت استانداردسازی محتوا در فضای مجازی است. وی با تأکید بر اینکه این فضا را نه می‌توان کنترل کرد و نه سانسور، می‌گوید: فضای مجازی را نمی‌توان کنترل کرد که این را بگذار و آن را نگذار اما می‌توان بر آن نظارت داشت.

مسعودی با بیان اینکه کاربران با خیال راحت می‌توانند از محتوای دارای شامد استفاده کنند، خاطرنشان می‌کند: کالای استاندارد باعث می‌شود که مخاطب اعتماد بیشتری به محتوا داشته باشد اما در مورد کانال‌هایی که شامد ندارند، کاربران باید با دقت بیشتری به آن‌ها مراجعه کنند.

 بی‌تجربگی در اجرای طرح

این استاد ارتباطات درباره اینکه چرا متولیان اجرایی طرح نگاه تسهیل‌گری ندارند، دلیل آن را بی‌تجربگی دانسته و می‌گوید: باید جنبه‌های تشویقی و اغنایی این کار بیشتر شود. طرحی به این مهمی باید مبنای تشویقی داشته باشد تا ایجاد انگیزه کند، ضمن اینکه مراحل دریافت مجوز نباید طولانی و دشوار باشد.

او معتقد است: همان‌طور که کشورهای پیشرفته و اروپایی به این ماجرا حساسیت نشان می‌دهند، ما هم باید حساس باشیم.

مسعودی با تأکید بر اینکه سانسور و کنترل هیچ‌وقت جواب نداده و باید به سمت نظارت رفت، یادآور می‌شود: نظارت یعنی اینکه اگر برای محتوا مجوز گرفته شود، پاداش هم داده می‌شود.

بیات همچنین با اشاره به روال طولانی و دشوار اخذ و تمدید مجوز، می‌گوید: هر ۳ ماه یک‌بار باید تأییدیه آدرس و شماره تماس را تکرار کنید و اگر یادتان برود، نشان شما بی‌اعتبار می‌شود و باید دوباره برای گرفتن مجوز اقدام کنید.

وی با بیان اینکه در آیین نامه‌های اجرایی ضعف وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: متولیان نگاه تسهیل‌گری ندارند در حالی که باید از کسانی که تولید محتوای خوب و فاخر دارند، حمایت شوند.

این فعال فضای مجازی یادآور می‌شود: بیشتر از ۱۰ سال است که اعلام می‌کنند اگر فعالان فضای مجازی مجوز نگیرند، فیلتر می‌شوند اما بسیاری هستند که بدون مجوز کار می‌کنند و فیلتر هم نشده‌اند.